Mora to efekt, który występuje, gdy pojedynczy element fotografowanego wzoru staje się mniejszy – po przejściu przez tor optyczny – niż wielkość jednego piksela, oznacza to że matryca nie może dokładnie go zarejestrować. Mora występuje zazwyczaj gdy fotografujemy drobne gęste wzory których poszczególne elementy są rejestrowany przez niepełną liczbę pikseli.
Jak powstaje mora?
Dla zilustrowania powyższej definicji proponuję aby przeanalizować kilka grafik dzięki którym lepiej zrozumiemy mechanizmy powstawania tego niechcianego efektu. Pierwsza grafika przedstawia wycinek pikseli w matrycy aparatu fotograficznego. Co bardzo ważne są one rozmieszczone w regularnych odstępach oraz posiadają takie same rozmiary.
Kolejna grafika przedstawia ten sam wycinek pikseli na które pada rejestrowany obraz, dla uproszczenia przyjąłem że rejestrowany jest wzór pionowych pasów w kolorze niebieskim którego rozdzielczość jest mniejsza niż matrycy.
Ostatnia grafika prezentuje ten sam wzór ale pochylony pod kątem 10 stopni. spowodowało to że pojedynczy element wzoru nie jest rejestrowany przez pojedynczy piksel, w niektórych przypadkach na jeden piksel padają nawet części czterech sąsiednich elementów wzoru. W rezultacie powoduje zniekształcenia w postaci mory widocznej na zdjęciu, na poniższej grafice można również zauważyć że wypełnienie pojedynczego piksela światłem nie jest równomierne co z kolei spowoduje że mora będzie miała kilka odcieni, lub nawet kilka różnych kolorów.
Powyższy przykład można również zapisać nieco inaczej: jeśli stosunek gęstości wzorku fotografowanego do ilości pikseli na danym obszarze matrycy nie będzie liczbą całkowitą na zdjęciu powstanie efekt mory.
Filtr antyaliasingowy
Skoro wiemy już jak powstaje mora pora zająć się jej redukcją, pierwszym narzędziem które jest przeznaczone do celu to filtr antyaliasingowy. Filtr ten to nic innego jak filtr rozmywający który znajduje się tuż przed matrycą aparatu fotograficznego. W rezultacie działania takiego filtra na matrycę aparatu padał obraz który był pozbawiony szczegółów, można by wręcz przyjąć że filtr ten redukował rozdzielczość obrazu tworzonego na matrycy.
Działanie takiego filtra nie zawsze było pożądane, na przykład w przypadku astrofotografii potrafił on “wymazać” część mniejszych gwiazd. Na szczęście wraz z powstaniem sensorów o większej rozdzielczości producenci zaczęli odchodzić od jego stosowania, ponieważ wraz ze wzrostem rozdzielczości matrycy szansa na powstanie mory maleje ale nie jest równa zeru.
Redukcja mory
We wcześniejszych akapitach dowiedzieliśmy się jak powstaje mora oraz że jej sprzętowe usunięcie może przynieść różne niezamierzone efekty, dlatego w pierwszej kolejności skupimy się na sytuacjach w których mora może się pojawić a następnie jak na etapie wykonywania zdjęcia zredukować możliwość jej wystąpienia.
Kiedy mora może wystąpić?
Fotografia przyrodnicza: Istnieją małe szanse na pojawienie się mora, ponieważ przyroda rzadko prezentuje powtarzalne wzory. Najczęściej mora może pojawić się na piórach ptaków.
Fotografia architektoniczna: Szanse na wystąpienie mory są większe, szczególnie przy fotografowaniu powtarzalnych elementów, takich jak mozaiki czy cegły. Wszystko zależy od ich wielkości lub odległości od aparatu.
Fotografia produktowa: Zależy od fotografowanego obiektu, mora może wystąpić przy fotografowaniu drobnych, powtarzalnych elementów.
Fotografia ślubna: Istnieje ryzyko pojawienia się mory elementach ubrań, szczególnie gdy są bardzo drobne i powtarzalne – suknia ślubna jest tu idealnym przykładem
Jak zapobiegać powstawaniu mory
Morę dość trudno zredukować w post produkcji używając programów takich jak Photoshop czy Lightroom, dlatego warto poznać kilka prostych zasad które mogą nam pomóc przy jej redukcji już na poziomie wykonywania zdjęcia. W ocenie powstawania mory pomoże nam wizjer LCD aparatu z powiększeniem ustawionym na 100%, jednak w niektórych przypadkach może on przekłamywać.
- Zmiana kadru: Nawet delikatne przybliżenie lub oddalenie się od obiektu może znacząco zredukować wystąpienie mory, nie zawsze musi to oznaczać dużą zmianę czasami wystarczy przesunąć aparat o kilkanaście centymetrów.
- Zmiana wielkości fotografowanego obiektu: Do tego celu najlepiej zmienić delikatnie ogniskową, wraz z ze zmianą kadru możemy całkowicie pozbyć się mory.
- Zmiana kąta pod jakim fotografujemy: Jeśli obserwujemy powstanie mory i porady z dwu powyższych punktów nie pomagają należy zmienić delikatnie kąt pod którym robimy zdjęcie.
- Wykorzystanie dyfrakcji: Jeśli nie pomagają żadne z powyższych metod można spróbować przymknąć przysłonę powyżej f/11 spowoduje to powstanie dyfrakcji która redukuje rozdzielczość obrazu. Ta porada nie jest idealna i zastosowanie jej pozostawiłbym tylko dla najgorszych przypadków.
Redukcja mory w programie graficznym
Całkowita redukcja mory w programach graficznych może być bardzo trudna wszystko zależy od konkretnego przypadku oraz jej charakteru. Jeśli mora nie jest dość duża możemy spróbować zredukować rozdzielczość zdjęcia czyli zastosować coś na kształt filtra antyaliasingowego w programie graficznym.
Jeśli nasze zdjęcie posiada rozdzielczość 6000 na 4000 pikseli to zgodnie z wiedzą na temat powstawania mory na matrycy nieznaczne zmniejszenie rozdzielczości powinno przynieść skutek w postaci jej redukcji. Możemy takie zmienić rozdzielczość takiego zdjęcia do 5750 na 3833. Ta najprostsza rada może przynieść efekt przypadku bardzo niewielkiej ilości mory na zdjęciu.
Usuwanie w programie Lightroom
W przypadku programu Lightroom mamy do wyboru dwie możliwości redukcji mory na zdjęciu pierwsza z nich polega na użyciu maski do usunięcia mory z konkretnego obszaru zdjęcia. W tym celu używamy narzędzia Maskowanie (Shift + W) a następnie za pomocą jednej z dostępnych opcji zaznaczamy obszar na którym występuje mora. W kolejnym kroku przechodzimy do panelu Szczegóły gdzie za pomocą suwaka Mora wykonujemy korekty.
Kolejna metoda to użycie narzędzi z panelu Obecność gdzie dla całego zdjęcia możemy spróbować zredukować niepożądany efekt. Mimo iż narzędzia te nie są przeznaczone bezpośrednio do usuwania mory w praktyce mogą przynieść zadowalający rezultat.
Zrozumienie, co powoduje efekt mory oraz jakie są skuteczne techniki unikania go, może znacznie poprawić jakość naszych fotografii. Wszystko jednak zależy od posiadanego sprzętu oraz od tego co dokładnie fotografujemy, w niektórych przypadkach ten niepożądany efekt może nigdy nie wystąpić.